Dźwięk w biurze i jego kontrola

Jak dźwięk w biurze wpływa na pracowników?

Badania ankietowe prowadzone wśród pracowników biurowych pokazują, że głównym czynnikiem utrudniającym im pracę są różne kwestie związane z dźwiękiem*. Użytkownikom biur przeszkadza zwłaszcza  hałas rozmów dobiegający z innych stanowisk pracy. Problemy związane z hałasem stawiane są wyżej niż niedogodności związane np. z oświetleniem czy wentylacją. Wynika to z kilku przyczyn – otwarcia przestrzeni biurowych, popularności twardych materiałów wykończeniowych oraz nastawienia projektantów  biur i pracodawców na stworzenie warunków głównie do komunikacji. Tymczasem średnio ponad połowę czasu pracownik biurowy poświęca na zadania wymagające koncentracji*.

Biuro powinno być tak zaaranżowane, by wspierać komunikację w zespołach i zapewniać pracownikom prywatność potrzebną do pracy w skupieniu czy rozmów telefonicznych. Ważnymi parametrami sufitów używanych w biurach open-space są αw określające pochłanianie dźwięku przez materiał oraz AC dotyczące właściwości tłumienia dźwięku mowy między stanowiskami pracy.

Cechą dobrego środowiska akustycznego jest wydobywanie pożądanych dźwięków, zawierających ważne informacje i eliminowanie niepożądanych, np. odgłosów telefonów czy rozmów niosących się z dalszych części biura, szumu wentylacji lub pracujących urządzeń biurowych. Za każdym razem, gdy coś nam przeszkadza i musimy przerwać wykonywanie zadania, nadspodziewanie dużo czasu zajmuje nam powrót na odpowiednie tory, zwłaszcza, jeśli zadanie wymagało kreatywnego myślenia*. Im bardziej skomplikowane zadanie, tym ważniejsze jest zapewnienie spokoju.

Niepożądane dźwięki mogą też zwiększać stres i obniżać motywację.

Co ważne z punktu widzenia facility managera – istnieje silny związek między zadowoleniem z akustyki a ogólnej satysfakcji z biura*. Dobre środowisko dźwiękowe jest zatem istotnym udogodnieniem dla użytkowników. Najłatwiej i najskuteczniej je zapewnić na etapie aranżowania biura, poprawa akustyki możliwa jest także w trakcie funkcjonowania biura.

* Żródła:

KL Jensen, E Arens, L Zagreus, Proceedings: Indoor Air 2005, ”Acoustical quality in office workstations, as assesed by occupants surveys”

Navai, M.; Veitch, J.A, ”Acoustic Satisfaction in Open-Plan Offices: Review and Recommendations”, 2003

Nilsson, Hellström, “Acoustic design of open-plan offices”, NT Technical Report 619, Nordic Innovation Center, 2010

Jonsson, “Ten thoughts about time”, Constable And Robinson, 2005

Odpowiedni balans między warunkami do interakcji i pracy w skupieniu zapewniają różne rozwiązania akustyczne – sufity dźwiękochłonne, panele ścienne i ekrany wolnostojące ustawione między grupami stanowisk.

Problem: wysokie natężenie poziomu dźwięku

Gdzie: telefoniczne biura obsługi klienta, kantyny pracownicze, restauracje

Wysoki ogólny poziom dźwięku to najczęściej problem pomieszczeń, w których dużo osób jednocześnie rozmawia, a więc telefonicznych biur obsługi klienta, kantyn pracowniczych czy restauracji.

Zadaniem ekranów wolnostojących jest ograniczanie zakłóceń między grupami pracowników. By działanie ekranów było skuteczne, powinny mieć min 140 cm, być wykonane z materiału silnie pochłaniającego dźwięk. Jeśli jednak sufit nad ekranem będzie miał niskie parametry pochłaniania dźwięku, fale dźwiękowe odbiją się od powierzchni sufitu i przedostaną się na drugą stronę ekranu.

Obniżenie poziomu dźwięku dosyć łatwo jest uzyskać poprzez zwiększenie chłonności akustycznej wnętrza. Każde pomieszczenie w jakimś stopniu wzmacnia dźwięki w nim powstające. Wynika to z odbić dźwięku od powierzchni ograniczających to pomieszczenie – sufitu, ścian, podłóg. Jeśli umieścimy źródło dźwięku w komorze bezechowej (laboratoryjne pomieszczenie całkowicie pozbawione odbić dźwięku) i zmierzymy jego głośność, a następnie powtórzymy tą operację w normalnym wnętrzu użytkowym, to okaże się, że poziom dźwięku w pomieszczeniu bezechowym, wykończonym miękkimi materiałami, będzie niższy niż w  pomieszczeniu „twardym”. Różnica pomiędzy pomiarami mówi o stopniu wzmocnienia dźwięku przez wnętrze użytkowe. Pomieszczenie może wzmocnić dźwięki w nim generowane o 10 dB.   Ze względu na logarytmiczność skali dB, oznacza to, że te same czynności wykonywane przez tych samych pracowników mogą być wzmacniane przez wnętrze tak, że w subiektywnym odbiorze będą dwa razy głośniejsze w twardym wnętrzu.

W kantynach pracowniczych należy zrównoważyć twarde wykończenie podłogi i ścian silnie dźwiękochłonnym materiałem na suficie (αw>0,9). (dotyczy zdjęcia górnego i dolnego)

Różne materiały wykończeniowe różnią się własnościami dźwiękochłonnymi. Materiały twarde, gładkie i masywne, jak tynk na murze, beton gładki lub parkiet klejony na betonie pochłaniają ok. 3-5% padającej na nie energii dźwiękowej w całym paśmie częstotliwości 125 Hz – 4000 Hz (czyli mają współczynnik pochłaniania 0,03 -0,05) . Szkło okienne, materiał twardy i gładki ale cienki, pochłania ok. 30% energii dźwiękowej w niskich częstotliwościach (125 – 250 Hz) ale im wyższa częstotliwość tym pochłanianie spada. Wykładzina dywanowa, materiał miękki i porowaty ale cienki i położony bezpośrednio na twardym podłożu – działa odwrotnie: ma znikome pochłanianie w niskich częstotliwościach i ok. 30% w 2000 Hz – 4000 Hz.

Wysokiej jakości grube, miękkie, porowate materiały, instalowane z pustką powietrzną (np. dźwiękochłonne sufity podwieszane z wełny szklanej) mają pochłanianie dźwięku na poziomie 90-100% w większości częstotliwości.

Jeśli wprowadzimy to twardego wnętrza miękkie materiały dźwiękochłonne  o współczynniku pochłaniania 0,95 (pochłaniające 95% energii dźwiękowej),   zredukujemy liczbę odbić dźwięku, zmniejszymy wzmocnienie dźwięku przez pomieszczenie i w konsekwencji zmniejszymy ogólny poziom hałasu.

Problem: brak prywatności, duży zasięg dźwięku

Gdzie: biura open space, w których pracownicy wykonują różne zadania, indywidualnie lub w zespołach,  sporadycznie rozmawiając przez telefon.

Badania pokazują, że zasięg dźwięku ma największy wpływ na to, jak pracownicy oceniają warunki akustyczne w biurach open space. Im większy zasięg dźwięku, tym większej liczbie osób on przeszkadza. Hałas zawierający zrozumiałą dla nas treść najbardziej utrudnia koncentrację i odrywa od pracy, nawet jeśli jest to np. cicha rozmowa. Dlatego celem w biurach na planie otwartym powinno być zapewnienie takich warunków, by pracownicy należący do tego samego zespołu mogli się komunikować bez podnoszenia głosu, a do innych zespołów nie docierała treść tych rozmów. Osiąga się to poprzez bliskie (<3,0 m) rozmieszczenie stanowisk pracy osób stale ze sobą współpracujących oraz zastosowanie sufitów o współczynniku pochłaniania dźwięku aw>0,9, które utrzymują niski poziomu hałasu i wysoką zrozumiałości mowy na krótkich dystansach. Ważnym parametrem materiału wybieranego z myślą o biurach open space jest także Prywatność (AC, skrót od angielskiej nazwy Articulation Class).  Wskazuje on,  w jakim stopniu sufit zapewnia tłumienie dźwięków mowy między stanowiskami pracy.

Jest badany w pomieszczeniu o nierozproszonym środowisku akustycznym, a więc w takim z jakim mamy do czynienia w rzeczywistości.  Do biur open space rekomendowany jest materiał o wskaźniku prywatności (AC) ≥180.

By ograniczyć dźwięki bezpośrednie i zapewnić prywatność między poszczególnymi stanowiskami lub ich grupami, stosuje się ekrany wolnostojące.  Aby ich działanie było skuteczne, powinny być pokryte materiałem silnie dźwiękochłonnym do wysokości min. 120 cm (czyli do poziomu ust osoby siedzącej). Wysokość całkowita ekranów powinna wynosić więcej niż 140 cm. Efektywność akustyczną ekranów bada się zgodnie z normą EN ISO 10053 i określa się ją jako redukcję poziomu natężenia dźwięku między stanowiskami pracy oddzielonymi ekranami.  Zgodnie z badaniami ekrany  o wysokości 140 cm, wykonane z materiału silnie dźwiękochłonnego – wełny szklanej mogą zapewnić spadek poziomu dźwięku na stanowisku odbiorcy o 10 dB. Należy jednak pamiętać, że każdy ekran międzystanowiskowy będzie nieskuteczny, jeśli sufit zostanie wykończony materiałem niedostatecznie pochłaniającym dźwięk. Fala dźwiękowa w takim przypadku odbija się od sufitu i omija ekran, docierając do osób siedzących po drugiej stronie.

Jeśli dwie przeciwległe ściany pomieszczenia wykończone są twardym materiałem (beton, szkło) na jednej z nich warto zastosować panele ścienne w formie pojedynczych ekranów lub pasów. Panele ścienne eliminują poziome odbicia dźwięku, które nie mogą być wychwycone przez sufit podwieszany.  Ponadto, bardziej równomierne rozłożenie materiałów dźwiękochłonnych –  na suficie i części ścian –  zawsze w praktyce daje najlepsze efekty.

Poprzez umiejętne połączenie materiałów dźwiękochłonnych w formie sufitów, ekranów i paneli ściennych, możemy wytłumić odgłosy rozmów na tyle, by nie dekoncentrowały innych. W takich warunkach pracownicy będą w stanie komunikować się ze sobą, nie przeszkadzając osobom siedzącym dalej.

W salach konferencyjnych duży wpływ na komfort rozmów ma wykończenie ścian. Panele ścienne ograniczają poziome odbicia dźwięku, poprawiając zrozumiałość mowy.

Problem: pogłos utrudniający zrozumienie słów

Gdzie: pokoje spotkań i sale konferencyjne

Sale konferencyjne coraz częściej są także miejscem wielogodzinnych telekonferencji, dlatego teraz bardziej niż kiedykolwiek warto pamiętać o zapewnieniu komfortowych warunków do komunikacji. Ważne jest ograniczenie pogłosu, na które ogromny wpływ w przypadku sal konferencyjnych mają odbicia dźwięku nie tylko od sufitu, ale i ścian. Fale dźwiękowe krążą między tynkowanymi lub szklanymi ścianami, znacznie obniżając zrozumiałość mowy. By wyeliminować to negatywne zjawisko, materiał dźwiękochłonny instaluje się na jednej z przeciwległych ścian. Panele akustyczne  mogą zajmować całą jej wysokość bądź też tworzyć ekrany ulokowane na wysokości osób mówiących.  Dla podwyższenia chłonności akustycznej pomieszczenia i zmniejszenia pogłosu należy zastosować sufit dźwiękochłonny  (α_w>0,9).W większych salach konferencyjnych (>50 m²)  nad stanowiskiem prowadzącego prezentację instaluje się pas płyt odbijający dźwięk w zakresie średnich i wysokich częstotliwości. Pozwala to na wzmocnienie głosu prelegenta tak, aby był słyszalny w tylnej strefie sali bez konieczności stosowania nagłośnienia. Warto także zwrócić uwagę, by wybrany sprzęt multimedialny generował niski poziom szumu.

Problem: hałas dobiegający z innych stref

Gdzie: Przestrzenie wspólne, korytarze, atria

Przestrzenie wspólne, korytarze i atria to coraz częściej miejsca spotkań i rozmów. W przestrzeni otwartej natężenie dźwięku zmniejsza się o 6 dB wraz z podwojeniem odległości od źródła. W pomieszczeniach

silnie pogłosowych, jakimi są korytarze wykończone twardymi materiałami, dźwięk rozchodzi się po całym budynku. Dlatego celem jest ograniczenie jego zasięgu, tak by tego efektu uniknąć. Zastosowanie materiału dźwiękochłonnego na suficie,  wykładzin dywanowych zamiast twardej posadzki, a na ścianach chropowatych fakturowych tynków zamiast gładzi gipsowej, pozwoli znacznie ograniczyć propagację dźwięku do innych stref. To samo dotyczy otwartych klatek schodowych i wewnętrznych atriów.

Problem: przesłuchy między pomieszczeniami

Gdzie: klasyczne gabinety, gdzie ściana działowa nie dotyka stropu, pomieszczenia sąsiadujące z serwerownią. 

Wciąż często spotykanym problemem są tzw. przesłuchy, czyli propagacja dźwięku między pomieszczeniami przez pustkę między sufitem podwieszanym a stropem. Najskuteczniej oczywiście zapobiec temu zjawisku budując ściany działowe sięgające stropu (i to powinno być regułą w przypadku pomieszczeń serwerowni), jednak nie zawsze jest to możliwe. Innym sposobem na poprawienie parametrów dźwiękoizolacyjnych między pomieszczeniami jest  stworzenie akustycznej przegrody powyżej sufitu właściwego. Stosuje się do tego panele przycinane na wymiar. Płyty układa się pionowo po obydwu stronach pomieszczenia, pamiętając o przykryciu także najbliższych fragmentów przylegających ścian. Dodatkowo, w przypadku serwerowni zalecane jest wyłożenie ich ścian panelami dźwiękochłonnymi.

Dobra akustyka pomieszczeń  biurowych to większa funkcjonalność przestrzeni i satysfakcja użytkowników. Poprawę warunków można uzyskać  na wiele sposobów i w każdym momencie, także podczas funkcjonowania biura. Co ważne, przy planowaniu nowych wnętrz jest to najczęściej kwestia inicjatywy i wiedzy, a nie budżetu.

Magda Szubert

Concept Developer – Office Environments ,

Ecophon Saint-Gobain